ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ

«ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΠΤΩΧΕΥΣΑΜΕΝ» (24 10 2008)
«...εάν δ’ άκλαυτον, άταφον, οιωνοίς γλυκύν
θησαυρόν εισορώσι προς χάριν βοράς.»
(...αλλά να τον αφήσουν άκλαυτο, άταφο, γλυκό εύρημα
για τα όρνια που ψάχνουν την τροφή τους.)
Σοφοκλέους Αντιγόνη, στιχ. 29-30

Αυτονόητος ο σχολιασμός του κειμένου της προηγούμενης εβδομάδας, της ομιλίας μιας μαθήτριας στη Βουλή των Εφήβων. Συγκλόνισε, όχι μόνο ο λόγος της, αλλά κυρίως η φωτογραφία – πηγή έμπνευσης. Η εικόνα, με την δύναμη της εντύπωσης, ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, καθώς αφήνει περιθώρια ερμηνείας πλατύτερα.
Άνθρωπος και πολιτισμός. Έννοιες αλληλένδετες και συμπορευόμενες. Φαίνεται όμως πως όχι πια. Τίνος πολιτισμού και ποιας ανθρωπιάς ένδειξη ήταν η φωτογραφία αυτή; Που καταντήσαμε; Ποια απόσταση χωρίζει τους «πολιτισμένους» δυτικούς από τους συνανθρώπους μας του «τρίτου» κόσμου; Πόσες ψυχές φεύγουν κάθε στιγμή από την έλλειψη νερού, τροφής ή εμβολίων, αγαθών δηλαδή δεδομένων στην καθημερινότητά μας;
Απαραίτητο το συναίσθημα, απαραίτητος όμως και ο προβληματισμός. Η λευκή φυλή οδήγησε τα πράγματα στη σημερινή κατάσταση. Εκμεταλλεύτηκε την προσοδοφόρα γη όσο μπορούσε, και όταν πια οι συνθήκες νομοτελειακά έφεραν την πτώση των αποικιακών καθεστώτων, άφησαν στο έλεός της τη μαύρη Ήπειρο. Δεν φρόντισαν να μάθουν στους ιθαγενείς τον τρόπο να δουλεύουν αποτελεσματικά τη γη τους, ούτε παραχώρησαν το ελάχιστο από την τεχνογνωσία τους, για να συντελέσουν στην άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου. Υποτελείς στην αποικία, υποβαθμισμένοι και στην – δήθεν – ελευθερία.
Κάποιες τέτοιες δυνάμεις βέβαια, όπως η Γαλλία και η Ολλανδία, άνοιξαν τα σύνορά τους για τους πρώην σκλάβους. Το τι είδους πολίτες έγιναν σε αυτές τις χώρες οι περισσότεροι «τριτοκοσμικοί», φάνηκε πρόδηλα στα γεγονότα των γκέτο του Παρισιού και των άλλων γαλλικών μεγαλουπόλεων πριν από κανένα χρόνο: πολίτες χαμηλών κατηγοριών, περιθωριοποιημένοι, απελπισμένοι. Και να σκεφτεί κανείς ότι η Γαλλία πρωτοστάτησε το 18ο και 19ο αιώνα για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του ανθρώπου.
Αναπότρεπτη και η οργή, συνεκτιμώντας την παγκόσμια συγκυρία. Σείστηκε ο κόσμος από τις πτωχεύσεις τραπεζικών και ασφαλιστικών μεγαλοκαρχαριών. Σκίστηκαν και οι πεπολιτισμένες κυβερνήσεις της Εσπερίας να τείνουν χείρα βοηθείας. Φρικιαστικά γιγαντιαία τα ποσά που πήραν ως αποζημίωση (το προέβλεπε το συμβόλαιό τους!) οι αετονύχηδες που βύθισαν τις εν λόγω εταιρείες. Πανικόβλητα τα πλήθη – σχετικών και ανίδεων - για το επερχόμενο οικονομικό κραχ. Κραχ, κραχ, κραχ...
Ένας μελετητής λογοτεχνίας θα μιλούσε για παρήχηση. Τόσο όμοια ακούγεται η λέξη αυτή, χαρακτηριστική της οικονομικής κατάρρευσης, με τη λαλιά του όρνιου της φωτογραφίας του προηγούμενου φύλλου, που περιμένει το ξεψύχισμα της τροφής του. Κρα, κρα, κρα. Αυτή, λέξη χαρακτηριστική της ηθικής κατάρρευσης∙ της κατάρρευσης του ανθρώπου∙ της κατάρρευσης του πολιτισμού. Είναι η κραυγή που χαράζει με τη μέγιστη διαύγεια την εικόνα του σήμερα: τα κοράκια του χρηματιστηρίου και του χρηματοοικονομικού συναφιού δε δίνουν δεκάρα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) για τους μικρούς, τους ανήμπορους, τους δίχως στον ήλιο μοίρα.
Ο Γκάντι στις «Επτά αρχές που πρέπει να λείπουν από την ζωή μας» συμπεριέλαβε – όχι τυχαία - και τις εξής: «Πλούτος χωρίς μόχθο» και «Πολιτική χωρίς αρχές». Αυτά τα δύο αγαθά κατάντησαν βδελύγματα. Έτσι, ο λόγος του Τρικούπη ηχεί απίστευτα επίκαιρος, τόσο για τον οικονομικό, όσο και για τον ηθικό παγκόσμιο πολιτισμό: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».
tezjorge@yahoo.gr