ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΕΙ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ (21 11 2008)

Από το 2004 ως το 2006 καταγράφεται μια – δυσανάλογη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια – στροφή του Χόλιγουντ στην αρχαιοελληνική ιστορία και μυθολογία: «Τροία», «Μέγας Αλέξανδρος», «300». Τι έγινε ξαφνικά; Επαν-ανακάλυψαν τους θησαυρούς αυτού του τόπου, μας αγάπησαν εξαίφνης, γίναμε του συρμού ή μήπως υπάρχει και κάτι περισσότερο;
Και οι τρεις αυτές ταινίες θεωρούνται υπερπαραγωγές (εκτός από τους «300», που βασίστηκαν σε αντίστοιχο κόμικ), δαπανήθηκαν αρκετά χρήματα για να γυριστούν, χρησιμοποιήθηκε η τελευταία λέξη της σχετικής τεχνολογίας και πρωταγωνίστησαν ηχηρά ονόματα του παγκόσμιου κινηματογράφου: με άλλα λόγια, κατάφεραν να τραβήξουν την προσοχή όλου του πλανήτη – και όχι μόνο των σινεφίλ – και οι εισπρακτικές αποτιμήσεις κρίθηκαν ικανοποιητικές.
Βέβαια, δεν είναι οι πρώτες ταινίες με θέματα από την αρχαία Ελλάδα. Στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 είχαν γυριστεί πολλές με το υλικό τους να είναι εμπνευσμένο από λαούς που έγραψαν ιστορία. Ο προσεκτικός παρατηρητής, όμως, μπορεί να διακρίνει το ρόλο της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας και την ισχύ της προπαγάνδας που μπορεί να ασκήσει. Πολύ απλά, ας θυμηθούμε με ποιους θέλαμε να είμαστε όταν, παιδιά, παίζαμε καουμπόηδες και ινδιάνους. Ποιοι ήταν οι «καλοί»; Η απάντηση αυτονόητη.
Κι ενώ η ιστορική αλήθεια και το δίκιο ήταν και είναι με τους ινδιάνους, τους μόνους γνήσιους αμερικανούς, η εικόνα που σχημάτιζε ο ανυποψίαστος θεατής των γουέστερν ήταν μια στρεβλή πραγματικότητα μαγειρεμένη από τα στούντιο του Χόλιγουντ και – προφανώς – προσχεδιασμένη από υψηλά ιστάμενους με στόχο την καλλιέργεια της συμπάθειας για τους καταπατητές «αμερικανούς» και αντίστοιχα της απέχθειας για τους δύστυχους ξεριζωμένους (και πλέον αλλοτριωμένους) ιθαγενείς αμερικάνους. Αυτή τη δύναμη έχει το σινεμά και την έχει εκμεταλλευτεί πολλές φορές.
Με τις ελληνοκεντρικές εν λόγω ταινίες τι συμβαίνει; Κατ’ αρχάς και στις τρεις οι Έλληνες ήρωες έχουν για εχθρούς ασιάτες (Τρώες, Πέρσες και λοιπούς ανατολίτες) και τους κατατροπώνουν (ο Εφιάλτης εξαιρείται). Την περίοδο της προβολής τους, είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε πόλεμο, σε προστριβές ή αντιπαλότητες με πολλά ασιατικά κράτη: Αφγανιστάν, Ιράκ, Ιράν (Περσία). Αποτέλεσμα; Όσοι δεν είδατε τους «300», θα εκπλαγείτε αν δείτε πώς γελοιοποιείται ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης: κακομούτσουνος, θηλυπρεπής μαντράχαλος με φωνή σαν ρέψιμο ιπποπόταμου! Κι ας θεωρείται κόμικ. Αν τα συμφέροντα της υπερδύναμης του πλανήτη ταυτίζονταν με αυτά του Ιράν, να είστε σίγουροι ότι τον Ξέρξη θα τον έπαιζε ο Μπράντ Πιτ!
Δεν εξετάζω τις αναρίθμητες ιστορικές ανακρίβειες των ταινιών. Στο κάτω κάτω οι άνθρωποι κάνουν τέχνη και ουδείς διατείνεται ότι γράφουν ιστορία. Μια ταινία, ένα μυθιστόρημα ή ένα κόμικ, ακόμη κι αν αφορμώνται από πραγματικά γεγονότα, μπορούν να τα παραποιήσουν προς όφελος της πλοκής, της πρόκλησης συναισθημάτων ή των απαιτήσεων του μέσου θεατή/αναγνώστη για την εμπορική επιτυχία. Καθόλου μεμπτό. Μεμπτό είναι να μην ξέρουμε εμείς την ιστορική πραγματικότητα και να μην την έχουμε γνωρίσει και στους νεότερους, ώστε να είναι σε θέση να κρίνουν και να ξεχωρίζουν την αλήθεια από το σενάριο. Δεν μαθαίνουμε ιστορία από τις ταινίες.
Έγιναν , λοιπόν, οι αρχαίοι Έλληνες η προσωποποίηση της πανίσχυρης συγκαιρινής Δύσης, το όχημα της βιομηχανίας του θεάματος για την προπαγανδιστική επίθεση ενάντια στους σημερινούς «τρομοκράτες». Και δεν θα προξενήσει έκπληξη αν σε λίγα χρόνια δούμε καμιά υπερπαραγωγή για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία που αποτέλεσε για αιώνες κυματοθραύστη των επιθέσεων των «βαρβάρων» και τους κράτησε έξω από την Ευρώπη.
Ουδέν κακόν αμιγές καλού, όμως. Η χώρα μας προβλήθηκε, η ιστορία μας – έστω και πετσοκομμένη – αναδύθηκε, απανταχού της γης εξακτινώθηκαν ο Αχιλλέας, ο Λεωνίδας, ο Αλέξανδρος και τα ανδραγαθήματά τους από οθόνης ίσως να έδωσαν το έναυσμα σε κάποιους να ψάξουν, να ανοίξουν κάποιο βιβλίο και να αφουγκραστούν τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο ή τον Αρριανό. Έστω και ψήγματα. Έστω και με αυτόν τον τρόπο. Κέρδος είναι και αυτό.



tezjorge@yahoo.gr