ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (31 10 2008)

Παλιές, ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες συνιστούν αρχειακό υλικό και παράλληλα πηγή άντλησης πληροφοριών για τον πολιτισμό, αλλά και τον συγχρωτισμό των ανθρώπων της εποχής τους. Έτσι και στον τομέα της τηλεπικοινωνίας: ποιος δεν θυμάται τους περιπτεράδες ή μπακάληδες της οθόνης να στέλνουν τα τσιράκια ή τα πιτσιρίκια της γειτονιάς να ειδοποιήσουν τον (κατά κανόνα φτωχό) πρωταγωνιστή ότι τον ζητούν στο τηλέφωνο!
Το προνομιακό αυτό εργαλείο επικοινωνίας προσφερόταν μόνο σε αυτά τα σημεία «κοινόχρηστων» χώρων καταστημάτων, εκτός φυσικά από όσους είχαν την οικονομική δυνατότητα να καλωδιώσουν τα σπίτια τους. Έτσι λοιπόν, οι μη προνομιούχοι συνομιλούσαν για σοβαρά ή μη θέματα υπό το βλέμμα – και την ακοή – του καταστηματάρχη και των παρισταμένων. Το προσωπικό αναγκαστικά περνούσε από το φίλτρο του μικρο – κοινωνικού, με τα αρνητικά και τα θετικά μιας τέτοιας προοπτικής∙ το κουτσομπολιό φούντωνε, αλλά και η συλλογικότητα τρόπον τινά, η γειτονιά, η «κοινότητα» ως θεσμός συνύπαρξης και αλληλοϋποστήριξης υφίστατο.
Λίγες δεκαετίες αργότερα, όχι μόνο οι κάτοχοι τηλεφωνικής γραμμής έπαψαν να λογίζονται προνομιούχοι, αλλά οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Η κινητή τηλεφωνία ανθεί, οι αντίστοιχες συνδέσεις έχουν υπερφαλαγγίσει σε αριθμό τον πληθυσμό, οι γραμματείς των εταιρειών αδιάκοπα ενοχλούν για να πλασάρουν το νέο προϊόν, με αποτέλεσμα πολλοί έχουν δύο και τρεις αριθμούς και συσκευές. Οι τιμές μειώνονται από τον ανταγωνισμό και το κινητό αναδεικνύεται σε απαραίτητο σύντροφο: δεν πάμε πουθενά χωρίς αυτό.
Πριν αναχωρήσουμε από το σπίτι τσεκάρουμε με τη σειρά: κινητό, λεφτά, κλειδιά (άντε και τσιγάρα). Πριν αποχωρήσουμε από κάπου, τα μαζεύουμε, αφού πρώτα τα είχαμε αραδιάσει. Και αν το κινητό είναι και τελευταίο μοντέλο - κόσμημα, μαγνητίζει τα βλέμματα, καθώς από απλό όργανο επικοινωνίας αναβαθμίστηκε σε κριτήριο κοινωνικοοικονομικής ανωτερότητας, σύμβολο αναμφισβήτητης υπεροχής και αξίας: «μετράς» με βάση το τι έχεις, όχι το τι είσαι.
Πολλοί θεωρούν αυτή την απεριόριστη εξάπλωση των κινητών, αλλά πλέον και των «σταθερών» που λειτουργούν μέσα στο σπίτι ασύρματα, σαν κινητά, παίρνοντας σήμα από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ως το μεγαλύτερο πείραμα της ανθρωπότητας. Οι έρευνες για τις επιπτώσεις στην υγεία λόγω της ακτινοβολίας διίστανται: άλλες, εκπορευόμενες από εταιρείες κινητών, μας καθησυχάζουν και άλλες μας εφιστούν την προσοχή. Όλες όμως συμφωνούν ότι τα παιδιά θα πρέπει να προστατεύονται και η χρήση τους γενικά να είναι ελεγχόμενη.
Ποιος όμως είναι σε θέση να υπερβεί τα προστάγματα της μόδας και την υποψία της υστέρησης έναντι των άλλων; Ποιος μπορεί να εννοήσει ότι, κατά βάση, με το κινητό ούτε ελέγχονται τα παιδιά, ούτε γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται; Ερωτήματα δύσκολα, με τον εφησυχασμό προ των πυλών. Και σε μερικά χρόνια θα έχουμε και περισσότερο χειροπιαστά αποτελέσματα μελετών για τις- αναμφίβολα – δυσμενείς συνέπειες της κατάχρησης αυτής.
Φτάσαμε λοιπόν σε εκ διαμέτρου αντίθετα δεδομένα σε σχέση με την τηλεφωνία: παλιά οι λίγοι, σήμερα άπαντες∙ παλιά σε δημόσια θέα, σήμερα στην τσέπη μας ∙ παλιά τα εν οίκω εξακτινώνονταν από στόμα σε στόμα εν δήμω, σήμερα οι προσωπικές συνομιλίες απειλούνται μόνο από την τεχνολογία και την κατασκοπία των εντεταλμένων ωτακουστών υπαλλήλων των εταιρειών, από τους οποίους ούτε ο πρωθυπουργός δεν γλύτωσε.
Αν και για την τελευταία διαφορά μπορούμε να διατηρούμε αμφιβολία. Οικτρό το θέαμα συνανθρώπων μας που συνομιλώντας δημόσια βροντοφωνάζουν, χωρίς να τους νοιάζει αν ενοχλούν ή αν βγάζουν τα προσωπικά τους στη φόρα. Αποκρουστικό το άκουσμα ήχων που «εκφράζουν» τον ιδιοκτήτη στη διαπασών. Και γελοίο το θέαμα όσων περπατούν ή στέκονται με τα μπιχλιμπίδια στα αυτιά και φαίνονται σα να παραμιλούν, να χειρονομούν μόνοι τους, σα να βλέπουν φαντάσματα. Σαν παλιά ελληνική ασπρόμαυρη κωμωδία.
tezjorge@yahoo.gr