ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ (30 12 2009)


Μια απ’ τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, αλλά και της χριστιανοσύνης γενικότερα, γιορτάσαμε την προηγούμενη βδομάδα: τη γέννηση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Και για τους περισσότερους η γιορτή των Χριστουγέννων μεταφράζεται σε οικογενειακές στιγμές συνδυασμένες με μια ατμόσφαιρα καταναλωτικής ευτυχίας και παιδιάστικης ανεμελιάς με κλειστά τα σχολεία. Μερικοί βέβαια, μπορεί να θυμηθούν ότι πρόκειται και για θρησκευτική γιορτή και να πεταχτούν και στην εκκλησία. Σε γενικές όμως γραμμές, είναι γεγονός ότι έχουν αποσυνδεθεί από το θρησκευτικό τους περιεχόμενο και πιο πολύ σκεφτόμαστε δώρα, λαμπιόνια, στολισμένα δέντρα, χιόνια, αγορά γεμάτη κόσμο, μελομακάρονα, κάλαντα και όλα τα παραδοσιακά δεδομένα συναφή.


Δεδομένα όλα αυτά, όπως δεδομένη είναι και η συνολική εικόνα που έχουμε για την ιστορία της γέννησης του Χριστού, διαμορφωμένη από γιαγιάδες και γονείς, από σχολεία και κατηχητικά, από τηλεόραση και κινηματογράφο. Κάποιοι όμως δεν θεωρούν και τόσο δεδομένη, όχι τη γέννηση του Ιησού (αν και αυτήν από πολλούς αμφισβητείται), αλλά πολλά από τα στοιχεία που τη χαρακτηρίζουν, όπως την ημερομηνία, το θεόσταλτο αστέρι, τους μάγους κλπ. Και αν και για μας τους Ορθόδοξους αυτά δεν έχουν και καμιά μεγάλη σημασία, αξίζει να γνωρίσουμε αυτές τις προσεγγίσεις.
Ας ξεκινήσουμε από την ημερομηνία της Γέννησης. Επειδή ούτε στα Ευαγγέλια υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία, η προσπάθεια που έγινε για τη χρονολόγηση στηρίχτηκε σε στοιχεία χωρίς ισχυρή τεκμηρίωση. Έτσι καταλήγουν οι επιστήμονες ότι ο Ιησούς – με βάση τη σημερινή χρονολόγηση – γεννήθηκε μεταξύ του 6 π.Χ. και του 4 π.Χ., αφού τότε περίπου πέθανε ο Ηρώδης, ο οποίος ήταν φυσικά ζωντανός κατά τη Γέννηση και διέταξε τη σφαγή των νηπίων. Ο Ηρώδης λέγεται ότι πέθανε μετά από μια έκλειψη ηλίου και η πιο κοντινή υπολογίζεται στις 13 Μαρτίου του 4 π.Χ. Όμως εκείνη την περίοδο δεν υπήρξε ρωμαϊκή απογραφή, η οποία ήταν και η αφορμή να ταξιδέψει ο Ιωσήφ με τη Μαρία στη Βηθλεέμ. Η πιο κοντινή που αναφέρεται είναι του Κουιρίνιου (Κυρήνιου) ανάμεσα στο 7 και το 6 π.Χ.
Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι στα πρωτοχριστιανικά χρόνια γιορτάζονταν η Γέννηση και τα Φώτα μαζί, στις 6 Ιανουαρίου. Από το 330 μ.Χ. καθορίστηκαν οι σημερινές ημερομηνίες. Και για την επιλογή της 25 Δεκεμβρίου υπάρχουν πολλές ερμηνείες. Ο Νεύτωνας υποστήριξε ότι ήθελαν να συμβολίσουν πως μετά τη Γέννηση η ημέρα θα μεγάλωνε, καθώς η 25η του Δεκέμβρη αντιστοιχούσε στο χειμερινό ηλιοστάσιο για πολλά χρόνια. Το 1743 ο προτεστάντης Ε. Γιαμπλόνσκι κατέληξε στο ότι επιλέχτηκε αυτή η μέρα για να συγκρουστεί με την λαοφιλή παγανιστική γιορτή των Ρωμαίων, τα Σατουρνάλια, που ήταν αφιερωμένη στον Κρόνο και γιορτάζονταν στα τέλη Δεκεμβρίου. Το 1889 ο Λ. Ντουκέν υπολόγισε ότι αυτή η ημερομηνία ήταν η κατάλληλη για να συνδεθεί με τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου, δηλαδή ακριβώς εννιά μήνες πριν από τη Γέννηση. Τέλος, ακραίες θεωρίες βασιζόμενες στην παρουσία βοσκών που φυλούσαν τα κοπάδια τους στους αγρούς κατά το Ευαγγέλιο του Λουκά, υποστηρίζουν ότι η γέννηση του Ιησού έγινε άνοιξη ή καλοκαίρι!

Όσον αφορά τους τρεις μάγους, το ερώτημα που τίθεται είναι πόσοι ήταν! Το μόνο Ευαγγέλιο που τους αναφέρει είναι το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, στο οποίο καταγράφεται ότι προσκύνησαν τον Ιησού και του έφεραν τα δώρα τους, χρυσό, σμύρνα και λιβάνι, που συμβολίζουν την επίγεια και επουράνια βασιλεία του Χριστού. Ο ευαγγελιστής όμως, δεν αναφέρει τον αριθμό τους. Η παράδοση τους περιορίζει σε τρεις, όσα ήταν δηλαδή και τα δώρα που έφεραν. Αλλά τίποτα δεν αποκλείει να ήταν και περισσότεροι. Ούτε και τα ονόματά τους αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη. Εμείς τους ξέρουμε ως Βαλτάσαρ, Μελχιόρ και Γασπάρ. Όμως στα υπόλοιπα χριστιανικά δόγματα (Κόπτες, Αρμένιοι, κλπ) είναι γνωστοί με διάφορα άλλα ονόματα, ανάλογα με την περιοχή και τη γλώσσα.
Αλληλένδετο με την ιστορία των τριών μάγων με τα δώρα είναι και το αστέρι της Βηθλεέμ, που σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, τους οδήγησε στη συγκεκριμένη πόλη. Πολλοί αστρονόμοι και επιστήμονες ασχολήθηκαν με το ουράνιο αυτό φαινόμενο, προσπαθώντας να το εξηγήσουν. Το 1614 ο Κέπλερ υποστήριξε ότι ένας πλανητικός συνδυασμός Δία-Κρόνου περίπου στο 7 π.Χ. θα μπορούσε να εξηγήσει την ορατή στη γη λάμψη. Άλλοι συνδέουν το άστρο της Βηθλεέμ με τον κομήτη του Χάλεϋ, ο οποίος ήταν ορατός στον ουρανό στο 12 π.Χ. ή με άλλον κομήτη που πέρασε στο 5 π.Χ., ή ακόμα και με τον πλανήτη Ουρανό. Τελευταίες απόψεις αναφέρονται σε αστρική έκρηξη (σούπερνόβα) στον κοντινό γαλαξία της Ανδρομέδας, αλλά καταλαβαίνουμε ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνουν ακριβείς χρονολογικές προσεγγίσεις.
Συγκεφαλαιωτικά, βλέπουμε ότι πολλά από αυτά που θεωρούμε δεδομένα, αμφισβητούνται. Και πολλά μάλιστα, δεν αναφέρονται ούτε καν στα Ευαγγέλια. Η αλήθεια όμως και η δύναμη της Ορθοδοξίας ξεπερνά κατά πολύ διαφωνίες για την ακριβή ημερομηνία ή τον ακριβή αριθμό των μάγων. Αυτά είναι επουσιώδεις λεπτομέρειες. Το μεγαλείο της γέννησης και της θυσίας του Χριστού δε μετριέται με επιστημονικές ή λογικοφανείς προσεγγίσεις, καθώς η πίστη πηγάζει από μέσα μας και δεν έχει ανάγκη αποδείξεων, αν και υπάρχουν και αντίστοιχες άλλες επιστημονικές ερμηνείες που δικαιώνουν τη Βίβλο και ίσως εν καιρώ παρουσιαστούν και αυτές.
Καλή Χρονιά