Μαθήματα πολιτικής τέχνης από τους μάστορες του είδους: ο Τελευτίας του Ξενοφώντα.
Στον λίγο καιρό που μας απομένει ως την 7η Νοεμβρίου θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε μερικά μαθήματα πολιτικής τέχνης. Πώς δηλαδή θα πρέπει να συμπεριφέρεται ένας ηγέτης, πώς να λειτουργεί εν γένει το πολιτικό σύστημα. Δάσκαλους για αυτά τα μαθήματα θα προσλάβουμε τους καλύτερους. Και οι καλύτεροι μας έρχονται από την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Σήμερα, στο πρώτο μάθημα, θα μελετήσουμε τον Ξενοφώντα. Μέσα από το έργο του «Ελληνικά», θα πάρουμε μαθήματα αληθινού ηγέτη από τον σπαρτιάτη ναύαρχο Τελευτία, τον αδερφό του Αγησίλαου. Αυτόν λοιπόν, τον έστειλαν οι Σπαρτιάτες (388 π.Χ.) να αναλάβει την αρχηγία του ναυτικού τους μετά από ήττα και θάνατο του προκατόχου του Γοργώπα στην Αίγινα από τους Αθηναίους του Χαβρία. Ας παρακολουθήσουμε τον πρώτο λόγο που εκφώνησε στους άνδρες του (βιβλίο Ε, Ι, 14-15):
«Ὦ ἄνδρες στρατιῶται, ἐγὼ χρήματα μὲν οὐκ ἔχων ἥκω: ἐὰν μέντοι θεὸς ἐθέλῃ καὶ ὑμεῖς συμπροθυμῆσθε, πειράσομαι τὰ ἐπιτήδεια ὑμῖν ὡς πλεῖστα πορίζειν. εὖ δ' ἴστε, ἐγὼ ὅταν ὑμῶν ἄρχω, εὔχομαί τε οὐδὲν ἧττον ζῆν ὑμᾶς ἢ καὶ ἐμαυτόν, τά τ' ἐπιτήδεια θαυμάσαιτε μὲν ἂν ἴσως, εἰ φαίην βούλεσθαι ὑμᾶς μᾶλλον ἢ ἐμὲ ἔχειν: ἐγὼ δὲ νὴ τοὺς θεοὺς καὶ δεξαίμην ἂν αὐτὸς μᾶλλον δύο ἡμέρας ἄσιτος ἢ ὑμᾶς μίαν γενέσθαι: ἥ γε μὴν θύρα ἡ ἐμὴ ἀνέῳκτο μὲν δήπου καὶ πρόσθεν εἰσιέναι τῷ δεομένῳ τι ἐμοῦ, ἀνεῴξεται δὲ καὶ νῦν. ὥστε ὅταν ὑμεῖς πλήρη ἔχητε τὰ ἐπιτήδεια, τότε καὶ ἐμὲ ὄψεσθε ἀφθονώτερον διαιτώμενον: ἂν δὲ ἀνεχόμενόν με ὁρᾶτε καὶ ψύχη καὶ θάλπη καὶ ἀγρυπνίαν, οἴεσθε καὶ ὑμεῖς ταῦτα πάντα καρτερεῖν».
Ας δούμε τώρα προσεκτικότερα τα συγκεκριμένα γνωρίσματα που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν τον πετυχημένο ηγέτη:
«ἐγὼ χρήματα μὲν οὐκ ἔχων ἥκω»: ο ηγέτης ήρθε χωρίς χρήματα. Εδώ βέβαια εννοεί ότι η πόλη του τον έστειλε χωρίς οικονομική βοήθεια. Σήμερα δε μας νοιάζει αν ο ηγέτης έρχεται με ή χωρίς χρήματα. Μας νοιάζει πώς φεύγει.
«εὔχομαί τε οὐδὲν ἧττον ζῆν ὑμᾶς ἢ καὶ ἐμαυτόν»: Ο ηγέτης εύχεται να είναι οι οπλίτες/πολίτες καλύτερα από τον ίδιο, να ζουν καλύτερα. Όχι δηλαδή να κοιτάζουμε τον εαυτούλη μας και τον κύκλο μας να τον έχουμε στα πούπουλα και για τους άλλους αδιαφορία. Πιο συγκεκριμένα:
«τά τ' ἐπιτήδεια θαυμάσαιτε μὲν ἂν ἴσως, εἰ φαίην βούλεσθαι ὑμᾶς μᾶλλον ἢ ἐμὲ ἔχειν»: προτιμά ο άρχοντας να έχει ο λαός περισσότερα αγαθά, παρά ο ίδιος. Σκοπός δηλαδή της εξουσίας του γίνεται η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των πολλών σε τέτοιο σημείο, που να ξεπερνά το βιοτικό επίπεδο το δικό του! Πλήρης αντιστροφή της συνηθισμένης σημερινής κατάστασης, όπως συνάγεται από τις φορολογικές δηλώσεις των δικών μας πολιτικών. Εντάξει, στα τοπικά είναι λίγο καλύτερα τα πράγματα.
«ἐγὼ δὲ νὴ τοὺς θεοὺς καὶ δεξαίμην ἂν αὐτὸς μᾶλλον δύο ἡμέρας ἄσιτος ἢ ὑμᾶς μίαν γενέσθαι»: η έκφραση «έγινε θυσία» βρίσκει εδώ την εφαρμογή της, καθώς ο ηγέτης θα δεχόταν να μείνει νηστικός δυο μέρες, παρά να μείνουν μία μέρα νηστικοί οι οπλίτες/πολίτες του. Εγκράτεια, παράδειγμα προς μίμηση, αλτρουισμός, ταπεινότητα.
«ἥ γε μὴν θύρα ἡ ἐμὴ ἀνέῳκτο μὲν δήπου καὶ πρόσθεν εἰσιέναι τῷ δεομένῳ τι ἐμοῦ, ἀνεῴξεται δὲ καὶ νῦν.»: για όποιον ήθελε να ζητήσει κάτι, κάποια βοήθεια, από τον υποψήφιο άρχοντα, η πόρτα του ήταν πάντα ανοιχτή, ακόμα και πριν αναλάβει εξουσίες. Το ίδιο ανοιχτή θα παραμείνει και κατά την περίοδο της θητείας του. Εδώ προσοχή. Ο ηγέτης πρέπει να έχει έναν τρόπο ζωής και συμπεριφοράς πριν ακόμα πάρει στα χέρια του τα ηνία της πόλης. Όχι ξαφνικά, μόλις του δοθεί η αρχή, να μεταμορφωθεί σε φιλόξενο, ανοιχτόκαρδο άνθρωπο, γιατί τότε υποκρύπτεται δόλος. Και πριν και μετά. Ξεκάθαρα πράγματα.
«ὅταν ὑμεῖς πλήρη ἔχητε τὰ ἐπιτήδεια, τότε καὶ ἐμὲ ὄψεσθε ἀφθονώτερον διαιτώμενον»: όταν και οι πολίτες φτάσουν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο συνθηκών ζωής, τότε και ο ίδιος ο άρχοντας θα ακολουθήσει και θα περνάει κι αυτός πιο ευχάριστα. Μαζί στη φτώχεια, μαζί και στα πλούτη. Παρασάγγας απέχει αυτό από το «μαζί τα φάγαμε», μιας και οι χορτάτοι φαίνονται…
«ἂν δὲ ἀνεχόμενόν με ὁρᾶτε καὶ ψύχη καὶ θάλπη καὶ ἀγρυπνίαν, οἴεσθε καὶ ὑμεῖς ταῦτα πάντα καρτερεῖν»: επειδή ο ηγέτης αποτελεί και πρότυπο, οφείλει να δίνει το καλό παράδειγμα. Αν δεν μπορεί να υποφέρει το κρύο και βάζει φουλ το καλοριφέρ όταν οι πολίτες δεν έχουν ούτε για μπετονάκι∙ αν δε μπορεί να υπομείνει τον καύσωνα και δουλεύουν στο φουλ τα αιρ κοντίσιον όταν οι πολίτες δεν έχουν ούτε ανεμιστηράκι∙ αν κοιμάται του καλού καιρού όταν οι πολίτες δεν κλείνουν μάτι από αγωνία για το αύριο∙ τότε πώς περιμένει να τον ακολουθήσουν και να τον στηρίξουν; Αν όμως τα υποφέρει όλα αυτά μαζί τους, τότε και ο λαός θα έχει την επιπλέον ψυχική δύναμη να τα αντέξει και να τα ξεπεράσει.
Αυτός ήταν ο σπαρτιάτης Τελευτίας. Κι επειδή όλοι κρίνονται εκ του αποτελέσματος, μόλις τελείωσε τον λόγο του, οι πολίτες/οπλίτες φώναξαν δυνατά να τους διατάξει ό, τι ήθελε. Κι αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως συνέπεια της συναισθηματικής φόρτισης που τους προκάλεσε, να πούμε ότι στη συνέχεια του αγώνα σημείωσε πολλές επιτυχίες εναντίον των Αθηναίων, μέχρι που θανατώθηκε από τα γειτονάκια μας, τους Ολύνθιους στη Χαλκιδική (380 π.Χ.). Αυτό που μένει όμως, είναι ότι με το χαρακτήρα του και τη συμπεριφορά του κέρδισε τους συμπολίτες του και τους έκανε να τον υπηρετούν με ευχαρίστηση και γρηγοράδα («καὶ τοὺς στρατιώτας εἶχεν ἡδέως καὶ ταχέως ὑπηρετοῦντας).
Το επόμενο μάθημα θα είναι πιο σκληρό για τους υποψήφιους άρχοντες…
▓▓ μικρα ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ ▓▓
Πεζόδρομος παραλίας, Φανάρι Ροδόπης. Στη Νιγρίτα, πότε; (όχι, θάλασσα δεν θέλουμε, μην τρομάζετε! Μόνο πεζόδρομο!)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου