ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. 2010. ΑΛΛΗ ΧΟΥΝΤΑ. (30 07 2010)
Οι επιπτώσεις της έντονης απουσίας των πνευματικών ανθρώπων από τη ζωή μας.
Κακά τα ψέμματα, οι συμπάθειες δεν κρύβονται: καλοκαίρι χωρίς Ελύτη δε γίνεται, χωρίς τον ποιητή που αποκλήθηκε «του Αιγαίου», «του ήλιου». Όχι άδικα μεν, αλλά έχω την αίσθηση ότι μένοντας σε αυτούς τους χαρακτηρισμούς κάπως περιορίζεται το εύρος της αξίας του, κάπως γραφικοποιείται σε τουριστικής κατανάλωσης προϊόν το κολοσσιαίο ταλέντο του. Φυσικά η ποίησή του έχει πολλά περισσότερα να δώσει από ύμνους στην Ελλάδα, τον ήλιο, το καλοκαίρι.
Διαβάζω λοιπόν τον «Ήλιο τον Ηλιάτορα», του 1971:
ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ
«Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος
να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος
λίγο φαΐ λίγο κρασί
Χριστούγεννα κι Ανάσταση
κι όπου φωλιάσει και σταθεί
κανείς να μην του φτάνει εκεί
Μα 'ρθαν αλλιώς τα πράματα
τονε ξυπνάν χαράματα
τον παν τον φέρνουν πίσω μπρος
του τρώνε και το λίγο βίος
κι από το στόμα την μπουκιά
πάνω στην ώρα τη γλυκιά
του τηνε παίρνουνε κι αυτή
Χαρά στους που 'ναι οι ΔυΝαΤοί!
ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Χαρά στους που 'ναι οι ΔυΝαΤοί
γι' αυτούς δεν έχει «εγώ» κι «εσύ»
Χαρά στους που 'ναι οι ΔυΝαΤοί
γι' αυτούς δεν έχει χόρταση.»
δεν θα αναλύσουμε το ποίημα, αλλά η σχέση με τα σημερινά δεδομένα της νέας ξενοκίνητης χούντας, καταφανής. Τα κεφαλαία γράμματα μέσα στη λέξη «ΔυΝαΤοί» είναι φυσικά δικιά μου παρέμβαση, υπονοώντας το γνωστό ταμείο και τις πρακτικές του, που ταιριάζουν απόλυτα με το έργο του Ελύτη πριν 40 χρόνια! Τότε βέβαια, άλλοι ήταν οι «Δυνατοί», αλλά και σήμερα μας τρώνε και το λίγο βιος παίρνοντας τη μπουκιά μέσα απ’ το στόμα και δε χορταίνουν!
Και αίφνης, αποκαλύπτεται μια καίρια αιτία που γιγαντώνεται η γενικότερη κρίση στις μέρες μας: η σπάνις πνευματικών ανθρώπων εκτοπίσματος Ελύτη. Που είναι οι πνευματικοί άνθρωποι; Δεδομένο πρώτο: δεν μπορεί να μην έχουμε τέτοιους ανθρώπους, κοφτερά μυαλά, όπως υπήρχαν σε κάθε περίοδο του βίου ενός έθνους. Η μία περίπτωση λοιπόν είναι να λουφάζουν απογοητευμένοι από την κατάσταση, αδυνατώντας να δώσουν στους πολίτες μια διέξοδο με το λόγο τους, με το έργο τους. Αφήνονται σε μια μορφή παραίτησης τύπου Εγγονόπουλου: «Tούτη εποχή του εμφυλίου σπαραγμού δεν είναι εποχή για ποίηση κι άλλα παρόμοια…» (Ποίηση 1948).
Η άλλη περίπτωση είναι να θέλουν οι ίδιοι να μοιράσουν το λόγο τους, αλλά μα μην τους δίνεται το βήμα για να προσεγγίσουν τους πολίτες που διψούν για ένα λόγο στέρεο – σε αντιπαραβολή με τον υποκριτικό λόγο των επαγγελματιών της πολιτικής. Αυτή φαίνεται και η πιθανότερη εξήγηση. Οι δίαυλοι της επικοινωνίας, τα ΜΜΕ και ιδίως η τηλεόραση έχει δημιουργήσει ένα πεδίο όπου δεν χωρά η παρουσία ενός πνευματικού ανθρώπου. Ποιητές στην τηλεόραση βλέπουμε μόνο σε ντοκυμανταίρ του ’80 και όπως επισημαίνει και ο Νάσος Βαγενάς στο «Βήμα»: «Η ποίηση στην Ελλάδα ζει ακόμη; Αν κρίνουμε από την παρουσίαση των λογοτεχνικών βιβλίων στις εφημερίδες, θα λέγαμε ότι έχει εκμετρήσει τον βίον ή ότι πνέει τα λοίσθια. Και όμως, ποιητικά βιβλία εκδίδονται πλήθος, όχι λίγα από τα οποία είναι πιο ζωντανά από πολλά πεζογραφικά εξαμβλώματα που παρουσιάζονται και κρίνονται ως άξια να αναγνωστούν. Η αιτία για αυτή την έξωση είναι αυτονόητη, δεν χρειάζεται να αναζητηθεί. Το φαινόμενο εμφανίζεται, βέβαια, και στην Ευρώπη (στην οποία ανήκουμε), όμως σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Ενα παράδειγμα: σε θηριώδες (56 σελίδων) εορταστικό ένθετο βιβλίου μεγάλης εφημερίδας συνιστώνται, παρουσιαζόμενα ή διαφημιζόμενα, 542 βιβλία. Ανάμεσά τους δεν υπάρχει ούτε ένα ποιητικό: Μία ακόμη ελληνική πρωτιά.» (Το Βήμα, 25/7/2010).
Η φωνή των πνευματικών ανθρώπων δε βρίσκει λίγα δευτερόλεπτα ανάμεσα στις βαρετές αντιπαραθέσεις πολιτικών συμφερόντων, στις Τζούλιες, στη φτήνια των πρωινομεσημεριανών. Εξορία.
Στα ανελεύθερα καθεστώτα, οι πρώτοι που κλείνουν σουίτα στα κοσμοπολίτικα θέρετρα της Γυάρου, της Μακρονήσου, του Αη Στράτη είναι οι άνθρωποι του πνεύματος. Όχι γιατί έχουν τα μπράτσα και τον οπλισμό να ρίξουν το καθεστώς. Τα μπράτσα και τα όπλα τους είναι η κόψη του λόγου τους, το θεϊκό αυτό χάρισμα να πυρακτώνουν τις ψυχές, να φανερώνουν το κακό. Έπρεπε λοιπόν να κρατηθούν μακριά από τον πολίτη που πρόσμενε τη συνδρομή τους. Και σήμερα, σε δημοκρατικούς καιρούς, τι γίνεται; Μια από τα ίδια: εξορία, απομόνωση. Ελάχιστες δυνατότητες να έρθουν σε επαφή μα τον κόσμο, να του φανερώσουν την πραγματικότητα όπως τη συλλαμβάνουν οι δικές τους κεραίες, να δώσουν μια ελπίδα, ένα κράτημα στην ανεμοζάλη των προβλημάτων. Και το οξύμωρο, το παράδοξο, είναι ότι αυτό το χάσμα πολίτη - δημιουργού εντέχνως καλλιεργείται ενώ τα μέσα είναι άφθονα.
Λένε ότι οι τηλεθεατές έχουν τέτοιο επίπεδο, γι’ αυτό και το επίπεδο της tv είναι ελεεινό. Όχι. Πιο πιθανό είναι να μπορεί το μέσο να διαμορφώσει (και να μορφώσει) το δέκτη, αλλά αυτό είναι και το πιο δύσκολο. Εύκολο είναι να προσποιείσαι ότι απευθύνεσαι σε ακαλλιέργητους και να ευθυγραμμίζεσαι έτσι μαζί τους σε επίπεδο – υπόγειο. Η αλήθεια φαίνεται να είναι ότι δεν καίγονται και πολύ να έχουν κοινό με υψηλό επίπεδο, γιατί τότε θα φανεί η γύμνια τους και θα τους πάρει ο διάολος.
Ξεδιπλώνεται, νομίζω, φανερά μπροστά μας το γιατί, ενώ γίνονται τόσα και τόσα λάθη συνεχόμενα ή επαναλαμβανόμενα, υπάρχει μια γενικότερη ύπνωση σε βαθμό τέτοιο που ακόμα κι αν πάμε σήμερα πίσω από τη μπλε κουρτίνα, στη Βουλή θα βρεθούν οι ίδιοι που τόσα χρόνια αποδεικνύουν την ανικανότητά τους. Δεν έχουμε άμεση επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους. Όσοι και όταν εμφανίζονται, θα είναι σε ώρες λυκόφωτος και λίγο-πολύ θα παρουσιάζονται ως γραφικοί. Ακόμα και το Μίκη Θεοδωράκη τον βγάζουν σαψάλη οι νυχτωμένοι προοδευτικοί γιατί δεν τους κάνει τη χάρη να μπει στα παρωχημένα καλούπια τους. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι η μοναδική χώρα στον πλανήτη που η έννοια «κουλτούρα» θεωρείται βρισιά.
Αφού λοιπόν, δεν υπάρχει (για να περιοριστώ σε ποιητές) Ελύτης, Ρίτσος, Σεφέρης, Βάρναλης, και άλλοι, ποιος θα ανάψει το φάρο σε μας τους υπόλοιπους για να μη χάσουμε ρότα και τσακιστούμε πάνω σε κάνα ΔΝΤ; Όπως απαντούσε ο Αναγνωστάκης στην παραπάνω παραίτηση του Εγγονόπουλου: « Μα ποιος με πόνο θα μιλήσει για όλα αυτά;» (Στο Νίκο Ε.1949).
http://proskynhths.blogspot.com/
tezjorge@yahoo.gr
▓▓ μικρα ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ ▓▓
Δύο εγκαίνια κάνει σήμερα η «Φωνή της Βισαλτίας». Από σήμερα και κάθε βδομάδα, θα υπάρχει στη σελίδα 3 η στήλη «Ανθοκήπιο», που θα φιλοξενεί ένα μικρό απόσπασμα από λογοτεχνικά έργα, διαλεγμένο με δύο (υποκειμενικά) κριτήρια: ποιότητα λόγου (γλώσσας λογοτεχνικής) και αναφορά σε ιδέες, σκέψεις, νοοτροπίες ενδιαφέρουσες. Με την ελπίδα, εκτός από την απόλαυση της ανάγνωσης να αποτελέσουν και έναυσμα για αναζήτηση ολόκληρου του έργου ή του δημιουργού.
Στον «Προσκυνητή» επίσης, από σήμερα και κάθε βδομάδα θα δημοσιεύεται και μια φωτογραφία από κάποιον πεζόδρομο για πεζούς από διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Όχι, δεν είναι πλεονασμός το «πεζόδρομος για πεζούς», γιατί στης Νιγρίτας τον πεζόδρομο μπορεί να πατήσει από δεινόσαυρος μέχρι εξωγήινος, αλλά όχι πεζός. Μέχρι λοιπόν να γίνει κυριολεκτικά πεζόδρομος, όνομα και πράμα, εδώ θα βλέπουμε δείγματα πολιτισμού από άλλες πόλεις.
Πεζόδρομος Δικαστηρίων, Πύργος. Στη Νιγρίτα, πότε; Στο κυριακάτικο «Βήμα» (25/7), στην είδηση για την ψιλοκόντρα Μπατζελή – Μπιρμπίλη, πληροφορούμαι από τον συντάκτη ότι το γνωστό και συμπαθές θηλαστικό δεν λέγεται «φώκια», αλλά «φώκα». Δεν εξηγείται αλλιώς ο πληθυντικός «φώκες». Είπαμε να ανεχτούμε τα πειράματα στη γλώσσα, αλλά εδώ μιλάμε για χειροβομβίδα στη γραμματική. Εκτός κι αν έχουμε χάσει επεισόδια ή είμαστε καθυστερημένοι, οπισθοδρομικοί, συντηρηρικοί. Αλλά και πάλι, τόσο πολύ τους χαλάει ένα γιώτα την θολοπροοδευτική τους εικόνα;
Δεν υπάρχει περίπτωση να μην απαντήσω σε μήνυμα κάποιου φίλου της στήλης. Η μόνη περίπτωση είναι να… μην έχω λάβει το μήνυμα! Οπότε, αν κάποιοι νομίζετε ότι απαξιώ, διπλοκοιτάξτε αν στείλατε σωστά το e mail.
Δυο βδομάδες καλοκαιρινό ρεπό η εφημερίδα. Τα ξαναλέμε στις 20 Αυγούστου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου