ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ

ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ (09 10 2009)

Αναμφισβήτητο γεγονός τα τελευταία χρόνια είναι η καταιγιστική πρόοδος στο χώρο της τεχνολογίας. Μπιχλιμπίδια κάθε λογής υπόσχονται να καλυτερέψουν τη ζωή μας, ομορφαίνοντας ή διευκολύνοντας την καθημερινότητα μας. Πέρα από αυτό όμως, η τεχνολογία έχει ανοίξει διάπλατα το δρόμο στην επιστήμη, καθώς της παρέχει απλόχερα τα εργαλεία για να διαλύονται λίγο λίγο τα σκοτάδια της άγνοιας.
Έτσι, φτάσαμε στο σήμερα, όπου η επιστήμη, με τη συνδρομή της τεχνολογίας, έχει διευρύνει τη γνώση σε τέτοιο σημείο, ώστε να δημιουργούνται συνεχώς καινούργια παρακλάδια σε κάθε τομέα, η εξειδίκευση να έχει γίνει αναγκαία, καθώς η ποσότητα της γνώσης (αν μετριέται έτσι) δε μπορεί να χωρέσει στο αντικείμενο μιας μονοδιάστατης επιστήμης.
Σαν χιλιάδες καλώδια, οι ειδικότητες διαχωρίζονται από τη μητέρα επιστήμη, αλλά συνδέονται μεταξύ τους αδιάσπαστα, ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται. Νομοτελειακά όμως, το πεδίο έρευνας και δράσης της κάθε ειδικότητας περιορίζεται σταδιακά όλο και περισσότερο, βαθαίνοντας αντίστοιχα και την εξειδικευμένη γνώση. Έτσι, οι επιστήμονες του 21ου αιώνα μάς παρουσιάζουν τακτικά τα πορίσματα των ερευνών και των πειραμάτων τους.
Το θέμα ωστόσο, που δημιουργείται, είναι ότι τα αποτελέσματα των κόπων τους πολλές φορές έρχονται σε αντίφαση με τα αποτελέσματα άλλων συναδέλφων τους, που κατά καιρούς ασχολήθηκαν με το ίδιο αντικείμενο. Και δε μιλάμε εδώ για φιλοσοφικές αναζητήσεις, όπου η αναζήτηση της αλήθειας αφήνεται στη δεκτικότητα του καθενός. Μιλάμε για επιστημονικά τεκμηριωμένα πορίσματα, που πρέπει να βασίζονται στις αρχές του ορθού λόγου και να μπορούν να επαληθεύονται πειραματικά από τον οποιονδήποτε. Και – πολύ περισσότερο – μιλάμε για ζητήματα που αφορούν στην καθημερινότητα του ανθρώπου, στην υγεία του, στις συνήθειές του και εν γένει στην ίδια του τη ζωή.
Διαβάζουμε λοιπόν, στις εφημερίδες ή στα σχετικά περιοδικά ότι ένα ποτήρι μπύρα, λόγου χάρη, είναι βάλσαμο για την καλή νεφρική λειτουργία του οργανισμού, περιέχει την τάδε βιταμίνη και τη δείνα πολύτιμη ουσία και είναι απαραίτητο στο καθημερινό τραπέζι. Σε όσους αρέσει το ένα ποτήρι μπύρα, βρίσκουν και ένα επιστημονικό πάτημα για να βεβαιώσουν τη χρησιμότητα της απόλαυσης. Όσοι πάλι, δεν τους φτάνει μόνο ένα ποτήρι, έντεχνα προσπερνούν τον περιορισμό «μόνο ένα» και κρατάν μόνο τις ευεργετικές του ιδιότητες. Το λεν και οι επιστήμονες!
Και πριν καλά καλά προλάβουμε να κατεβάσουμε το ποτηράκι, να σου δεύτερο περιοδικό αντίστοιχων ενδιαφερόντων να μοστράρει φρέσκια έρευνα που λέει ότι ο ζύθος περιέχει κάποιες συγκεκριμένες ουσίες που προκαλούν σύγχυση στη λειτουργία του ήπατος και επιβαρύνουν τον άνθρωπο με περισσότερα κιλά. Και αυτή η έρευνα εξίσου καλά τεκμηριωμένη από ειδικούς επιστήμονες και με πλήθος στοιχείων, στατιστικών και πειραμάτων δεκαετιών.
Και αναρωτιέται ο εμβρόντητος αναγνώστης: μας δουλεύουν; Τι γίνεται; Ποιον να πιστέψεις; Κι αν έχουν και οι δυο δίκιο, ποια η στάση που πρέπει να κρατήσω; Και το παράδειγμα της μπύρας είναι ενδεικτικό μόνο, ίσως και ήσσονος σημασίας. Το ίδιο όμως συμβαίνει και όταν έχουμε να κάνουμε με σοβαρότερα πράγματα, όπως τα φάρμακα, που αφορούν όλους και δεν είναι παίξε γέλασε.
Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει για τις ευεργετικές ιδιότητες της ασπιρίνης; Πόσο καλό κάνει στην καρδιά και ωφέλιμο είναι να εφοδιάζουμε τον οργανισμό μας σε τακτά χρονικά διαστήματα. Κι από την άλλη, ακούμε ότι αυτά δεν ισχύουν, άλλες έρευνες έδειξαν άλλα αποτελέσματα και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Ή, το ακόμα πιο επίκαιρο εμβόλιο κατά της γρίπης των χοίρων. Το κράτος δεν το επιβάλλει και οι γιατροί είναι διχασμένοι, αν και οι πιο σώφρονες μάλλον αμφιβάλλουν για την αποτελεσματικότητά του. Και έρχεται πάλι ο έρμος ανυποψίαστος Έλληνας στο δίλημμα μπροστά στην απειλή της αρρώστιας και στον κίνδυνο του γιατρικού. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Και ο γκρεμός και το ρέμα να προέρχονται από επιστημονικές θέσεις κύρους.
Κατά πόσο λοιπόν, μπορούμε να θεωρήσουμε υπεύθυνους τους εν λόγω ερευνητές, που μπροστά στον πανικό ή τις αφόρητες πιέσεις των φαρμακοβιομηχανιών ανακατεύουν μαγικά φίλτρα και προσφέρουν φαρμάκι αντί για φάρμακο; Κατά πόσο μπορούμε να εμπιστευόμαστε τα πορίσματα, όταν είμαστε καχύποπτοι ότι είναι κατευθυνόμενα από αυτούς που αποκομίζουν κάθε φορά κέρδος: εταιρείες πολυεθνικές που κατακτούν κάθε τομέα του καταναλωτικού μας κόσμου: ποτά, τρόφιμα, φάρμακα, υλικά πάσης χρήσεως κλπ. Η υγεία, το δικαίωμα του πολίτη στην πληροφόρηση πάνε περίπατο μπροστά στα συμφέροντα και στο ταμάχι κάποιων για ολοένα και περισσότερο πλούτο – έστω και επί πτωμάτων.
Μέσα σε μια τέτοια κατάσταση, χάνουν και την εγκυρότητά τους και οι έρευνες που διεξήγαγαν άνθρωποι καθαροί, χωρίς δόλο, με γνώμονα τον ανθρωπισμό και την αγάπη για την επιστήμη τους. Μπαίνουν και αυτοί στο κλισιοσκόπιο και δεν έχουμε τα εργαλεία να κρίνουμε αν όντως πρέπει ή όχι να τους πιστεύουμε.
Για να μην είμαστε όμως απόλυτοι, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας και την ίδια τη φύση του ανθρώπου. Μια φύση απρόβλεπτη, σχεδόν ανεξερεύνητη ως τις μύχιες πλευρές της. Ο άνθρωπος, μια πολυσύνθετη ύπαρξη, πολυδιάστατος, από ύλη, πνεύμα και ψυχή είναι το αιώνιο αίνιγμα, το μυστήριο που καθημερινά ξεδιπλώνεται και ποτέ δεν αποκαλύπτεται. Αυτή η απρόσιτη φύση του μπορεί να είναι που περιπλέκει τα πράγματα και οδηγεί τους επιστήμονες (ακόμα και τους αγνούς) σε αντικρουόμενα πορίσματα. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και κάθε επιστημονική θεωρία μπορεί να έχει διαφορετική πρακτική εφαρμογή σε κάθε άνθρωπο.
Και ωσότου οι επιστήμονες γίνουν Θεοί και μπορέσουν να αποκρυπτογραφήσουν πλήρως τα δύσβατα μονοπάτια της ανθρώπινης ύπαρξης, ας συνεχίσουμε τη ζωή μας δίνοντας βαρύτητα στα λόγια, τα πορίσματα και τα πονήματα που έχουν περάσει πρώτα από την αλάνθαστη δοκιμασία: την κριτική τους από ανθρώπους που εκτιμάμε, σεβόμαστε, εμπιστευόμαστε και γνωρίζουμε ότι η γνώμη τους πηγάζει πρώτιστα από την αγάπη τους για τον άνθρωπο.